23/03/11

"El arte de volar", cómic



Temos desde fai pouco na nosa biblio este album de Altarriba (guionista) e Kim (debuxante) tan premiado, tan premiado, que ao mesmo tempo recibe o Premio Nacional de Cataluña e o Nacional de España, ambos correspondentes ao 2010, metafísica carambola que non impediu sen embargo que caeran máis e máis premios de todos lados.

Altarriba cóntanos a vida do seu pai, desde que ten uns oito anos e traballa no campo aragonés ás ordes dun autoritario pai, nunha época de moitas necesidades e grandes desigualdades e inxustizas, pasando pola II República e a Guerra Civil na que loita do lado republicano. Pasa despois a Francia onde é membro da Resistencia, non sen antes sufrir o insufrible nos campos de concentración das praias francesas onde o Estado veciño agrupa aos fuxidos das tropas franquistas. A supervivencia en Marsella cun ex-anarquista neocapitalista metido no mercado negro do carbón -non é un chiste- dará paso á volta a España de Franco, onde sobrevivirá renunciando a tantas cousas como tantos outros españois daquela. A obra achégase ata fai poucos anos, cando o pai do guionista decide finalmente acabar coa súa vida de vello encerrado no xeriátrico. Fin.

En principio esta historia podería dar moitísimo de si, e converterse nunha referencia do cómic hispano, con premios nacionais ou non, pero desgraciadamente a torpeza do guinista desbarata esa posibilidade. Isto non impide ver certos valores nesta obra, que está ben en liñas xerais, e pode ser unha boa forma de que certas persoas intenten poñerse nos zapatos dos superviventes da postguerra, agora cun cómic.

Mais o album non é tan bo como para recibir tantos premios, nin para que certos gurús da crítica comiqueira deste país boten tantas flores. Non é para tanto, e un ten que ler en artigos, blogs, prólogos e epílogos ventas de fume só explicables polo amiguismo ou o delirio. A chuvia de premios é simplemente un fenómeno da natureza inexplicable, como calquera aficionado ao cómic pode comprobar asomándose ás páxinas deste sobrevalorado album. Talvez esta premitis sexa outra proba máis do que o politicamente correcto pesa para estas cousas, como xa comentábamos fai tempo falando de Persépolis.

Desde o punto de vista da linguaxe do cómic esta obriña é menor; moderadamente boa, pero sen máis, e con erros gordos de novato. Referímonos ao guionista, que pasa por ser "teórico do cómic" (?), o que ao noso xuízo non casa con trapalladas imposibles como a derradeira viñeta da páxina 121 (falamos da edición especial: un texto explicativo posto como o demo sabe como, seguido dun globo a destempo, e un debuxo ao final), ou a terceira da 167 propia de fanzine de adolescentes con presa (unha viñeta ¡sen debuxo!, só cun textazo explicativo e un globo cuxo pico apunta... ¡á anterior viñeta, meu Deus!). Polo demais, e falando en xeral, a obra adolece dun sistemático e insoportable exceso de textos explicativos cargantes que aplastan literalmente os debuxos das viñetas, que dan información con embudo convertendo moitísimas viñetas en cadriños-postais para facer de simple soporte deses textos, etc. Ademais, a historia carece de ritmo (o sentido do tempo, dos silencios, das viñetas e secuencias de transición a penas existen). Por se pouco fora, a primeira parte (República e Guerrra Civil) volve a caer no maniqueísmo que tantas veces en novelas, películas e agora cómic temos que padecer neste xénero da "Guerra Civil" -en España xa é un xénero, como o western ou o policíaco-, onde "o outro", neste caso os "nacionais", son presentados soamente de forma caricaturesca sen matiz algún (afortunadamente tal maniqueísmo vai sendo superado a partir do episodio marsellés).

En definitiva, temos na biblio a disposición de quen queira un cómic extenso no que o guionista quere facer unha homenaxe a o seu pai, membro da xeración que viviu a Guerra Civil e o posterior desterro, francés primeiro, e interior logo. ¿E o debuxante? O debuxante é o barcelonés Kim, autor non demasiado coñecido pero xa bastante maior, que, se ben non domina a figura humana como o prologuista di no album -debuxa sistematicamente mal a xente correndo que representa movendo á vez o brazo e a perna do mesmo lado, ou debuxa ao revés a man do vello sobre a perna da vella na páxina 178, etc.-, cumpre bastante ben co seu papel, e soporta estoicamente as barbaridades hipertextualizadas (perdón polo "palabro", que acabamos de inventar) do inefable teórico do cómic que Deus confunda, o coleccionista de premios.

E xa.

21/03/11

ARCE: III Encontro.Cambre do 16 ao 19 de marzo de 2011

O derradeiro encontro do alumnado participante no Programa Arce “La Biblioteca escolar como recurso documental y punto de encuentro” financiado polo Ministerio de Educación e no que a nosa biblioteca participa xunto coa dos IES Siglo XXI de Sevilla e o IES Vallecas-Magerit de Madrid, desenvolveuse entre os días 16 e do de marzo. Foi un encontro intenso, de traballo e de experiencias, pero moi positivo a todos os niveis: relación entre o alumnado e profesorado, traballos desenvoltos, visitas e actividades realizadas… Lede a continuación unha breve crónica do acontecido nestes días. O mércores 16, a primeira hora da tarde, chegaron os 10 alumnos e alumnas de Madrid acompañados por dúas profesoras. Tras asentarse no hotel, dimos un paseo ata o Castelo de San Antón para visitar o museo, contemplar a baía e recibir algún apuntamentos de carácter histórico sobre a cidade e o seu porto. O xoves, 17, tras recibir no aeroporto as 11 persoas que chegaban desde Sevilla, dirixímonos ata o nos IES onde fomos recibidos polo Director e a Concelleira de Cultura de Cambre, na biblioteca. Tras as salutacións habituais e o intercambio de agasallos (moitísimas grazas) podemos contemplar unha presentación sobre lendas tradicionais galegas así como un pequeno concerto de acordeón e gaita. Debemos recoñecer a magnífica colaboración facilitada polas Bibliotecas Escolares de Galicia, as Bibliotecas Municipais da Coruña, o Concello de Cambre e a Deputación provincial da Coruña, ademais do noso propio centro, para poder ofrecerlle aos nosos visitantes, uns agasallo que, esperemos, foran do agrado. Posteriormente vimos a exposición sobre Miguel Hernández e os traballos realizados ilustrado algunha pasaxe de “O bosque animado” . Ás 11 horas dirixímonos ata a Fundación Wenceslao Fernández Flórez onde fomos magnificamente recibidos e tratados por Alicia (grazas). Visitamos Villa Florentina e o seu xardín despois de recibir unas anotacións biográficas do escritor coruñés. Logo, iniciamos un pequeno paseo pola Fraga de Cecebre onde foron lidos pequenos textos alusivos ás paraxes polas paseábamos. Mais, de súpeto e moi de sorpresa, dous personaxes apareceron de entre as árbores e representaron unha pasaxe do libro en cuestión (moitas grazas Fas-que-fas, grupo de teatro da Fundación) Unha vez esgotados de tantas emocións e tanto paseo, xantamos no IES e o visitamos para dirixirnos, posteriormente, ata a Torre de Hércules (fermosas fotos obtivemos todos e todas) e logo ata o Monte de San Pedro onde o alumnado gozou do labirinto e dalgunha arma bélica de gran tamaño alí existente. Unha vez que todos estábamos agotados, dimos a xornada colectiva por rematada. Cea e hotel.






















O venres contamos coa colaboración do IES Anxel Casal para desenvolver unha gimcana cultural pola Cidade Vella da cidade. Rematamos cantando e case bailando na praza de María Pita. Tras o cal dirixímonos, polo Paseo Marítimo (con parada na Praia do Orzán) ata o Acuarium Finisterrae onde xantamos e visitamos as súas instalación. Para rematar a xornada, a Rede Municipal de Bibliotecas da Coruña, recibiunos na última biblioteca inaugurada, a do Fórum Metropolitano, onde Mery e Iván fixeron de extraordinario anfitrións, mesmo vencendo o cansazo xeralizado entre o alumnado: volveron cantar mais esta vez nunha nova e fermosa biblioteca. O sábado, tras algúns paseos cada grupo iniciou o regreso ás súas respectiva localidades. Moitísimas grazas pola vosa visita.

19/03/11

Miguel Hernández: exposición conmemorativa do seu centario


Co gallo da visita de alumando e profesorado dos centros cos que compartimos o Proxecto ARCE, teremos a oportunidade de contemplar a magnífica exposición que sobre Miguel Hernández, co gallo do seu primeiro centenario, preparou a biblioteca A Esperela do IES Mosteirón. Son un total de 15 paneis a dobre cara nun tamaño de 90 x 60 centímetros e de fermoso deseño. Parabéns polo traballo e moitas grazas por compartila.



14/03/11

LIPDUB da biblioteca do IES da Fonsagrada

Desde o blog Afonsa le e conta daa biblioteca do IES Fontem Albei da Fonsagrada, chéganos este impresionante vídeo. Parabéns polo traballo e pola idea (traballo coa CDU)


Programa ARCE: Benvidos

Esta semana recibiremos no noso centros a alumnado e profesorado dos institutos cos que participamos no Proxecto ARCE, é dicir, dos IES Siglo XXI de Sevilla e do IES Vallevas-Magerit de Madrid. Co seguinte vídeo dámoslles a benvida:

09/03/11

Progama ARCE: El bosque animado

A vindeira semana visitarán o noso centro alumnos e alumnas dos IES Vallecas-Magerit e Siglo XXI de Sevilla. Estarán na nosa biblioteca, no "Bosque animado" , visitaremos a Fundación Wenceslao Fernández Florez e a Fraga de Cecebre, ademais doutros lugares do noso contorno. Como anticipio, vexamos estes vídeos da pelicula de animación El bosque animado.




08/03/11

"Espera...", de Jason: un cómic tráxico

Jason é o pseudónimo dun autor noruego de cómics (guionista e debuxante á vez), pouco coñecido talvez polo gran público. A editorial Astiberri en España leva anos editando obras del. En concreto ésta é de 2001, e probablemnte das mellores de Jason aínda que posteriormente publicara bastantes máis, non sempre do nivel esperable -é un autor un tanto irregular-.
A historia ten dúas partes: a infancia do protagonista e a súa cómplice relación co amigo que morrerá non diremos por que, e a idade adulta. Cada parte leva unha páxina-prólogo, muda. Antes da primeira vemos na rúa (exterior, pois) aos dous amigos petar nunha porta da que na derradeira viñeta sae un monstruo; antes da segunda vemos ao protagonista pola rúa pero que termina por entrar nun piso (interior, pois, e so) e mirar o exterior pola ventá. Desgraciadamente na versión en castelán Astiberri esquece reproducir na parte baixa da derradeira páxina da parte I a frase "End of part one", deixando ao lector sen posibilidade de distinguir a parte I da páxina-prólogo da II. Parece pouca cousa, mais non o é. Esa frase debería lerse dúas páxinas antes da que di en grande "Segunda parte"; ou sexa, baixo a última viñeta dedicada ao enterro, onde ela mira de costas como el se dirixe ao fondo, despois de crecer de golpe.
Todos os personaxes de Jason son animais antropomorfos, e as súa caras máis ben parecen así máscaras, provocando un extraño efecto á vez de cercanía e distancia. Son caras expresivas, un tanto simplificadas, pero ao tempo inexpresivas, a modo de caretas que ocultan sentimentos ou reaccións. Ese paradóxico efecto é marca da casa, e o bastante intenso como para non deixar indiferente.
Tamén é propio deste autor -afortunadamente, engadimos- o especial interese que demostra en non cambiar de punto de vista nin de plano: o plano mantense durante varias viñetas con certa frecuencia e buscando determinada forma de expresión (cando el traballa na factoría, ou a páxina dos primeiros planos da súa cara, etc.). O vicio do frecuente e incluso compulsivo cambio de plano, punto de vista, busca de perspectivas aéreas ou en picado, etc., moi propias de cómics de superheroes ou películas de acción estadounidenses (¿isto último é unha redundancia?) é froito, sospeitamos, da confusión entre a borracheira de desplegue técnico coa auténtica arte de contar unha historia ou suxerir certas emocións..., e así nos vai. Pois ben, se é certo que manter o plano é propio de cómics ou filmes humorísticos que deixan nas palabras ou movementos dos actores/personaxes o peso do "gag" ou da situación cómica, e polo tanto é propio de filmes ou cómics de acción ou moi dramáticos a complexización da sucesión de planos, tamén é certo que tanto en cine (Wenders, Tanner, Rohmer, Tarkovsky, etc.) como en banda deseñada non humorística (Chris Ware, Max, Jason...) hai autores que se saen desta aplastante lóxica ou convención, buscando outras formas de expresión non sempre cómodas para o lector... acomodado. É o caso.
Podemos falar tamén dos diálogos. Textos non hai, salvo títulos ou indicacións do final da parte I. Os diálogos nos cómics de Jason son breves. Hai quen di que é influencia do estilo cortante do escritor estadounidense Hemingway, que aparece máis ou menos transformados nas súas viñetas -non desde logo nesta historia-. Pode ser. Tamén pode ser que non e sexa unha mostra máis da simplificación concienzudamente buscada polo autor para lograr o efecto desexado no lector: caras simplificadas como máscaras antropomorfas, economía no cambio de plano e punto de vista, debuxos simples, diálogos breves...Ben, isto é a entrada dun blog e non debemos extendernos demasiado. Pero rematemos sinalando varias das preguntas que o lector acaba por facerse coa lectura deste cómic: ¿por que os homes adultos na primeira parte van con zancos?; ¿por que Batman e non outro personaxe une a ambos amigos?; ¿por que ese monstruo no prólogo I?; ¿por que ese diálogo sobre as fotos coa chica, con eses tempos verbais tan sorprendentes (non é erro de tradución)?; ¿como entender a dobre aparición da bici na parte I?; ¿e a do bus do final?; ¿por que ese diálogo tras a partida, no vestuario?; ¿por que aparece ese animal antediluviano comecometas?; etc.
Tapado por mangas deprimentes e mortadelos baratos, este pequeno album durme o soño dos xustos na nosa biblio desde que foi comprado fai anos. Aleluia.

01/03/11

A frase do mes: Federico García Lorca


Locución de Federico García Lorca aao pobo de Fuente de Vaqueros (Granada). Seiembro de 1931.

"Cuando alguien va al teatro, a un concierto o a una fiesta de cualquier índole que sea, si la fiesta es de su agrado, recuerda inmediatamente y lamenta que las personas que él quiere no se encuentren allí. ‘Lo que le gustaría esto a mi hermana, a mi padre’, piensa, y no goza ya del espectáculo sino a través de una leve melancolía. Ésta es la melancolía que yo siento, no por la gente de mi casa, que sería pequeño y ruin, sino por todas las criaturas que por falta de medios y por desgracia suya no gozan del supremo bien de la belleza que es vida y es bondad y es serenidad y es pasión.

Por eso no tengo nunca un libro, porque regalo cuantos compro, que son infinitos, y por eso estoy aquí honrado y contento de inaugurar esta biblioteca del pueblo, la primera seguramente en toda la provincia de Granada.
No sólo de pan vive el hombre. Yo, si tuviera hambre y estuviera desvalido en la calle no pediría un pan; sino que pediría medio pan y un libro. Y yo ataco desde aquí violentamente a los que solamente hablan de reivindicaciones económicas sin nombrar jamás las reivindicaciones culturales que es lo que los pueblos piden a gritos. Bien está que todos los hombres coman, pero que todos los hombres sepan. Que gocen todos los frutos del espíritu humano porque lo contrario es convertirlos en máquinas al servicio de Estado, es convertirlos en esclavos de una terrible organización social.

Yo tengo mucha más lástima de un hombre que quiere saber y no puede, que de un hambriento. Porque un hambriento puede calmar su hambre fácilmente con un pedazo de pan o con unas frutas, pero un hombre que tiene ansia de saber y no tiene medios, sufre una terrible agonía porque son libros, libros, muchos libros los que necesita y ¿dónde están esos libros?


¡Libros! ¡Libros! Hace aquí una palabra mágica que equivale a decir: ‘amor, amor’, y que debían los pueblos pedir como piden pan o como anhelan la lluvia para sus sementeras. Cuando el insigne escritor ruso Fedor Dostoyevsky, padre de la revolución rusa mucho más que Lenin, estaba prisionero en la Siberia, alejado del mundo, entre cuatro paredes y cercado por desoladas llanuras de nieve infinita; y pedía socorro en carta a su lejana familia, sólo decía: ‘¡Enviadme libros, libros, muchos libros para que mi alma no muera!’. Tenía frío y no pedía fuego, tenía terrible sed y no pedía agua: pedía libros, es decir, horizontes, es decir, escaleras para subir la cumbre del espíritu y del corazón. Porque la agonía física, biológica, natural, de un cuerpo por hambre, sed o frío, dura poco, muy poco, pero la agonía del alma insatisfecha dura toda la vida..."